مقدمه اي بر تاريخ قفل

قفل پيش از ميلاد مسيح شناخته شده بود و بارها در وصيت نامه هاي باستاني و در اسطوره ها از آن نام برده شده است . در كتاب نِهميا ، فصل 3 ، گفته شده كه براي تعمير دروازه هاي قديمي اورشليم –  احتمالاً در 445 پيش از ميلاد – « درها را ساختند ، سپس قفل ها را و بعد ميله ها را ساختند » . در آن زمان قفل را از چوب مي ساختند . قفل ها بزرگ بودند و طراحي ساده اي داشتند ، با اين حال عملكرد اصلي آنها مقدمه قفل هاي سيلندري امروزي بود . قفل سازان و آهنگران ماهر ، براي ساختن قفل و كليد براي قصرهاي سلطنتي و كليساهاي اروپا دعوت مي شدند . آنها در اجرا و تزئين بهتر و بهتر شدند ، تزئيناتي كه اغلب موضوعات ديني داشتند .

امنيت : فرشته محافظ

در دوران امپراتوري آنام هند ،‌اشياي ارزشمند را در جعبه هاي چوبي مهر و موم مي كردند و آنها را در جزاير كوچكي قرار مي دادند يا در استخرهاي پيراموني حياط هاي داخلي قصر غرق مي كردند . اين مكان را « فرشتگان محافظ » سلطنتي حفاظت مي كردند ، تعدادي تمساح گرسنه را در آنجا نگه مي داشتند ،‌ پريدن در آب به معناي مرگ قطعي متجاوز بود و راه درست نزديك شدن به گنجينه ، مسموم كردن يا كشتن تمساح ها بود .

طناب پر گره امنيت

براي صدها سال ، از ريسمان هاي بافته شده از بوريا و الياف براي « قفل كردن » درها و بستن ديوارها استفاده مي كردند . اين داستان هنوز زنده است ، طناب گره خورده سمبل معروف امنيت است .گره پيچيده گوردين ، منسوب به گورديوس ، شاه فريگياست و مي گويند يوغ و محور ارابه اش را نگاه مي داشته است .

غيبگويان گشودن آن گره را تنها به دست مردي ممكن مي دانستند ، كه عزم اش غلبه بر آسيا باشد اما اسكندر كبير در گشودن گره گوردين ناكام شد و آن را به سرعت با شمشير بريد ، و از اينجا مَثَل « بريدن گره گوردين » ايجاد شد ،‌كه به معناي عمل جسورانه و قاطع و اثر گذار ،‌به هنگامي است كه اقدام هاي ملايم شكست مي خوردند .

قفلهاي مشرق زمين

قفل های کتابی برنجی و آهنی که در اروپا و خاور دور یافته شده اند را رومی ها و چینی ها متداول کرده بودند . آنها به دلیل قابل حمل بودن خیلی مطلوب بودند . با کلید هایی کار می کردند که چرخانده ، پیچانده و فشار داده می شدند . قفل کتابی با کلیدِ فشاری ، ساختار ساده ای داشت ، کلید با بلند کردن یک یا چند فنر زبانه را در وضعیت قفل قرار می داد . برای باز کردن قفل ، کلید فنرها را فشرده یا صاف و زبانه را آزاد می کرد و اجازه می داد به عقب بلغزد . این نوع قفل های کتابی عموماً در مشرق زمین کنونی مورد استفاده بودند و تعزیینات آنها نشان از هنر بومی دارد و بیشتر به شکل حیوانات ، اژدها ، اسب ، سگ و حتی فیل و کرگردن هستند ، قفل ها را به عنوان هدیه به صورت جفت و همراه ِ پیام تبریکی به خط میخی تقدیم می کردند .

« نخستین ها » در پیشرفت قفل

احتمالاً نخستین قفل های میکانیکی چوبی را چند تمدن در یک زمان خلق کرده اند . سوابق نشان می دهند که این قفل های 4000 سال پیش در مصر کاربرد داشته اند . قفل چوبی که به صورت افقی روی پایه درب بسته می شد ، پین های متحرک یا کلون محور هایی داشت که به واسطه جاذبه زمین در شکاف ها در « زبانه » می افتادند و در راقفل می کردند . قفل با کلید چوبی به کار می افتاد که میخهای چوبی یا چنگک های داشت که تعدادی از کلون ها را بلند می کرد تا زبانه به عقب کشیده می شد . این شیوه قفل کردن پیشروِ قفل های سیلندری امروزی بود .

اولین قفل تمام فلزی بین سالهای 870 تا 900 ساخته شد و منصوب به صنعتگران انگلیسی است . آنها زبانه های ساده آهنی بودند و برای جلوگیری از خرابکاری ، حفاظ هایی در اطراف سوراخ های کلید تعبیه می شدند .

نخستین بار رومی ها از حفاظ ها ( برآمدگی های ثابت در قفل ) استفاده کردند . آنها برای جلوگیری از ورود یا استفاده از کلید اشتباه موانعی تعبیه کردند . حفاظ ها شکاف داده شدند و به طرح های تزئینی آراسته شدند ، و برای بیش از هزار سال حفاظ سازی به مکانیزم اصلی قفل سازی تبدیل شد . قفل های کتابی اولیه قفل های « راحتی » بودند ، زیرا قابل حمل و استفاده در محل مورد نیاز بودند و برای بازرگانانی که در مسیر های تجاری باستانی اروپا و آسیا سفر می کردند شناخته شده بودند .

قفل های قصر آلمانی

قرن چهاردهم تا هفدهم دوران دستاوردهای هنری صنعتگران بود . در این میان قفل سازان فلز کاران ماهری بودند ، که شهرت بین الملی پیدا می کردند و برای ساختن قفل های خاص برای نجبا به سراسر اروپا دعوت می شدند .

با استفاده از طرح های خانوادگی و شکل های سمبلیک ، برای قفل ها و کلید ها ، حفاظ ها و مته های پیچیده ایی طراحی کردند و برای ساخت قفل های تزئینی از معماری قصر های و املاک مشتریان الهام گرفتند . اما در مکانیزم قفل ها بهبود اندکی پدید آمد .

انسان های نخستین

نخستین قفل های چوبی در خرساباد ایران دروازه نگهبانی قصر سارگون دوم ، که از 722 تا 705 پیش از میلاد حکومت کرد ، کشف شدند . آنها ظاهر و عملکردی مشابه قفل های چوبی کلون دار داشتند . میخ های چوبی در انتهای باریک قفل و در کنار حفاظ ها یا کلون های زبانه . به هنگام ورود کلون ها را بالا می بردند به طوری که زبانه می توانست به داخل حرکت و دروازه را باز کند .

امنیت در قرن چهاردهم و پانزدهم

در قرن 14 و15 پیشرفت های اندکی در مکانیزم قفل ها به وجود آمد . اما ،  تزئین ها استادانه تر شدند . صنعتگران در فلز کاری مهارت یافتند و برای دروازه ها ، درها ، صندوق ها و قفسه ها ساختند .

یک قفل « شاهکار » هرگز برای یک در ساخته نمی شد بلکه به عنوان نمونه توسط قفل ساز طراحی و ساخته می شد تا نمونه کیفیت کار او به عنوان یک استاد باشد - قفل های شاهکار اغلب بدون پوشش نمایش داده می شدند تا اجزای سازنده ، مکانیزم ها ، عملکرد آنها ، طراحی تزئینی و شیوه سوار کردن آنها نشان داده شود .

 قفل هایی از جهان قدیم

در دوران رنسانس ساخت کلید و قفل شدیداً تحت تأثیر معماری گوتیک با آن تزئینات استادانه قرار داشت . استادان قفل ساز برای ساخت قفل هایی برای نجبا به سراسر اروپا دعوت می شدند . و این دلیل ، رده بندی یک قفل عتیقه که در کشوری یافت شود ، کار دشواری است .

 قفل های کتابی

قفل های کتابی از ابتدا یونانیان ، رومی ها ، مصری ها و دیگر فرهنگ های شرق نزدیک ، من جمله چینی ها شناخته شده بودند . باور بر این است که در ابتدا کاربرد قفل کتابی حفاظت بازرگانان از راهزنان در مسیرهای تجاری و راه های دریایی بود . آنها با اندازه های کوچک و بزرگ و اشکال هندسی متنوع ، سمبل های دینی ، حیوانات ، ماهی ، پرندگان و قلب ساخته می شدند .

 امـریـکـانـا

در اواسط قرن هیجدهم ، قفل ها کمی در مستعمرات وجود داشت و آنچه بود کپی مکانیزم های اروپایی بود . با استقرار جمهوری ، تقاضای روز افزونی برای قفل درب ، نوع کتاب و قفل گاوصندوق ایجاد شد و صنعت قفل آمریکا شروع به کار کرد . هر صنعتگر ایده های خودش را داشت و قفل سازان آمریکایی بین سالهای 1774 تا 1920 ، 3000 نوع دستگاه قفل طراحی کردند . در میان آنها « قفل خانگی » ساخت لینوس یِیل بود . این قفل ، تغیر یافته یک مدل میله کلونی قدیمی مصری بود که از سیلندر گردان استفاده می کرد . در دهه 1920 ، والتر شلیج راهکار قفل سیلندری میله کلونی را پیشرفت داد و یک مکانیزم دکمه فشاری میان دو خروسک قرار داد . تأکید بر امنیت که برای معماری و دکوراتور مدرن هم مهم شده بود ، قفل را به بخش ذاتی طراحی و تبدیل کرد .

 همسر ماری آنتوانت قفل ساز بود

نام او لوئی شانزدهم ، شاه فرانسه بود . لوئی کار سلطنت را دوست داشت اما علاقه وافری به کار مکانیکی داشت . ساعت ها مشغول فلز کاری و ساختن قفل می شد . این مهارت ها را قفل سازی به نام گامین به او یاد داده بود . او به خصوص به صندوق ایمنی آهنیی افتخار می کرد که برای حفظ اسناد شخصی اش در دیواری جاسازی کرده بود . انقلابیون ابتدا به لوئی اتهامی وارد نکردند تا اینکه مخفیگاه صندوق او توسط گامین افشاد شد و اسنادش علیه او مدرک جرم شد . به گفته تاریخ ، لوئی بیچاره ، قفل سازی خوب اما شاهی بد بود .

 قفل صندوق گنج

از گذشته دور ، صندوق ها را با قفل های قوی و بسیار بزرگ محاظت می کردند . از آنها برای نگهداری فلزات قدیمی ، پول ، جواهرات ، لباس ها و ادوات کلیسا ، آرشیو ها و سلاح ، جامه ها و دیگر وسایل خانه و حتی برای تدفین افراد مهم استفاده می شد . به طورکلی قفل های صندوق به صورت افقی درون صندوق سوار می شدند و زبانه شان درون درِ صندوق می لغزیدند .

 در مادرید رازی نبود

قرن ها پیش ، در اسپانیا ، بی اعتمادی زیادی به قفل وجود داشت . ، صاحبان خانه های محله ، برای امنیت ، نگهبانی استخدام می کردند ، که در محله گشت بزند و کلید خانه های آنهای را حمل کند . برای ورود یا خروج از یک خانه ، ساکن خانه کف می زد تا نگهبانان بیاید . همه رفت و آمدها با اطلاع عموم بود و برای خیانت امکان کمی وجود داشت .

 قفل سازی در ایران

قفل ها در گذشته تنها کاربرد ایمنی نداشتند و کاربرد آئینی و دینی هم داشتند ، بطوریکه بسیاری از مردم ، برای امامزاده ها و اماکن متبر که قفل نذر می کردند . هنر قفل سازی ایران هنر بسیار پیشرفته ایی به شمار می رفت . قفل « چالشدور » که بر خانه کعبه قرار دارد ، ساخت صنعتگران قدیمی ایرانی است . این هنر صنعتی زمانی مشتریان فراوانی داشت ولی از 50 سال پیش با تولید قفل های صنعتی رو به افول گذاشت و از بین رفت .

 برای شاد کردن یک بانو 

کاترین کبیر ، تزارینای روسیه ، یکی از برجسته ترین کلکسیونرهای قفل بود . معروف است که یک قفل ساز مشهور روس با ساختن زنجیری برای کاترین از تبعید به سیبری نجات یافت . او مجذوب استاد او شده بود و او را عفو کرد .

 جنبه نمادین کلید

برای قرن ها کلید ها نماد اقتدار ، امنیت و قدرت بوده اند . خدایان ، الهگان و قدیسان به عنوان نگهبانان کلید های پادشاهی بهشت ، چاه بی انتها ، دروازه هایی زمین و دریا تلقی می شدند . شاهان ، امپراطوران و نجبای دربار و شهرها سمبل کلید را در پرچم ها و علایم خانوادگی و مهر های اداره استفاده می کردند . تحویل کلید ها و یک قصر ، دژ یا شهر رخدادی تشریفاتی بود .

اگر از برج لندن بازدید کرده باشید نگهبانی را به یاد می آوردید که بلوز سرخ و کلاه تودور و یقه توردوزی دارد . او در واقع یک خدمتکار افتخاری گارد ، است عضوی از محافظان شخصی ملکه ، اگر با او صحبت کنید ، ممکن است داستان مراسم کلید را بشنوید . هر شب نگهبان همه دروازه های قلعه را قفل می کند و کلید ها را به قرارگاه قلعه قدیمی می آورد . قراول داد می زند

 - « ایست» ! چه کسی به این سو می آید ؟ »

- « کلیدها »

- « کلیدهای چه کسی »

- « کلیدهای ملکه الیزابت » .

همه سلاح ها را نشان می دهند و نگهبانان فریاد می زنند « خدا ملکه الیزابت را حفظ کند . » قراول پاسخ می دهد « آمین » هر شب این تشریفات انجام می شود . و این رسم به مدت 450 سال تغییر نکرده است .